طبق دستور بانک مرکزی که در شهریور ماه به بانک‌ها ابلاغ شد قرار شد حساب‌های سپرده تجاری که به سازمان امور مالیاتی اعلام نشده‌اند از حساب‌های شخصی طبق یک الگوی رفتار مالی تفکیک شوند. اگر حسابی طبق روش‌های مورد نظر، تجاری محسوب شود این حساب به پرونده مالیاتی شخص در سازمان امور مالیاتی اضافه خواهد شد. اگر حساب بانکی، تجاری تشخیص داده شده ولی صاحب حساب، پرونده مالیاتی در سازمان امور مالیاتی نداشته باشد به صاحب حساب اطلاع رسانی شده و بعد از اخذ مستندات کافی پرونده مالیاتی در سازمان امور مالیاتی برای صاحب حساب تشکیل خواهد شد. این نوع روش تفکیک حساب با ابهامات و پیچیدگی‌هایی همراه است. تفکیک حساب تجاری از شخصی در روش سنتی بر مبنای خود اظهاری است یعنی شخص، خود حساب تجاری خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام می‌کند. این موضوع که دولت دقیقاً کدام مبنا را برای تفکیک حساب کسب و کارها استفاده می‌کند مشخص نیست. از طرفی میزان درستنمایی تفکیک حساب‌های تجاری از حساب‌های شخصی به وسیله رفتار مالی نیز مبهم و در مراحل اولیه خود می‌تواند دچار ایراداتی باشد ولی به هر حال موضوع تفکیک حساب‌های تجاری از شخصی از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها ابلاغ شده و پرداختن به چند مفهوم در این حوزه مانند تفاوت حساب تجاری از غیر تجاری، مزیت‌های آن و نحوه شناسایی حساب‌های تجاری از غیر تجاری به روش رفتار مالی حساب‌ها، می‌تواند بسیار مهم باشد.
تفاوت حساب تجاری و حساب غیر تجاری
حساب تجاری، حساب سپرده بانکی است که اشخاص در کسب و کارهای تجاری خود از آن استفاده می‌کنند. اشخاص حقوقی از هر نوعی که باشند از جمله انتفاعی یا غیرانتفاعی تجارتی یا غیرتجارتی دولتی یا غیردولتی، سهامی عام یا سهامی خاص همه انواع حساب‌های سپرده بانکی این اشخاص از لحظه افتتاح حساب، به عنوان حساب تجاری محسوب می‌شوند. در این میان ممکن است گروهی از اشخاص حقوقی مشمول معافیت‌های مالیاتی باشند ولی این موضوع تاثیری در وضعیت حساب‌های اشخاص حقوقی نداشته و همه حساب‌های آن‌ها تجاری قلمداد می‌شوند. در اشخاص حقیقی شرایط متفاوت است. بانک مرکزی در مقرراتی که اخیراً در رابطه با شرایط و ضوابط ناظر بر حساب‌های تجاری تصویب و به شبکه بانکی ابلاغ کرده است همه حساب‌های اشخاص حقیقی را غیر تجاری قلمداد می‌کند مگر آن که سازمان امور مالیاتی کشور یک یا چند حساب سپرده بانکی یک فرد را به عنوان حساب تجاری به بانک مرکزی اعلام کرده باشد. از آنجایی که صاحبان کسب و کار همگی به موجب قانون باید نزد سازمان امور مالیاتی کشور دارای پرونده مالیاتی و شماره اقتصادی باشند، بنابراین، این اشخاص باید اطلاعات حساب‌های تجاری خود را به روش‌هایی که در نظر گرفته شده به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام کنند. سایر حساب‌های صاحبان کسب و کار و نیز تمامی حساب‌های اشخاص مزدبگیر که به صورت خویش فرما فعالیت اقتصادی ندارند، همگی غیرتجاری هستند.
مزایای حساب تجاری
اگر بخواهیم به مزیت‌های حساب تجاری در مقابل حساب غیر تجاری اشاره کنیم سقف نقل و انتقالات غیرحضوری کلیه حساب‌های غیر تجاری در یک بانک از طریق راه‌هایی نظیر اینترنت بانک روزانه 100 میلیون تومان و ماهانه 500 میلیون تومان است و اشخاص حقیقی برای تراکنش‌های بالاتر از این میزان باید به شعب بانکی مراجعه کنند. اما صاحبان حساب‌های تجاری، می‌توانند روزانه به صورت غیر حضوری 500 میلیون تومان و ماهانه 3 میلیارد تومان نقل و انتقال انجام دهند. صاحبان حساب‌های تجاری دیگر لازم نیست تا برای نقل و انتقالات بیش از 200 میلیون تومان به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک‌ها فقط برای نقل و انتقالات بالاتر از مبلغ 1 میلیارد تومان باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند. همچنین حد نصاب بازگشت چک‌های قبلی برای صدور دسته چک جدید برای این دسته از دارندگان حساب‌ها کاهش یافته است. مشوق‌هایی که برای حساب‌های تجاری از سوی بانک مرکزی اعلام شده در زیر آورده شده است:
- اعطای دسته چک جدید در صورت بازگشت تمامی برگه‌های دسته چک های قبلی و نیز بازگشت سه پنجم (60 واحد درصد) از برگه‌های آخرین دسته چک متصل به حساب تجاری
- اعمال تخفیف در کارمزد خدمات بانکی حداکثر تا “40 درصد” در رابطه با سرفصل‌های “صدور انواع ضمانتنامه”، “حواله‌ها” و “وصول بروات”
- افزایش سقفروزانه برداشت غیرحضوری از کلیه حساب‌های تجاری مشتری، حداکثر تا پنج میلیارد ریال (پانصد میلیون تومان)
- افزایش سقف ماهانه برداشت غیرحضوری از کلیه حساب‌های تجاری مشتری، حداکثر تا سی میلیارد ریال (سه میلیارد تومان)
- در اولویت قراردادن ضمانت اشخاص دارای حساب تجاری به عنوان یکی از وثایق قابل قبول برای اعطای تسهیلات خرد
- عدم اعمال محدودیت‌های مربوط به تعداد مجاز حساب سپرده اشخاص حقیقی در افتتاح و نگهداری حساب تجاری
- عدم ارائه مستندات به بانک برای نقل و انتقالات حضوری تا آستانه مبلفی یک میلیارد تومان
نحوه تفکیک حساب تجاری و غیر تجاری به روش رفتار مالی
اگر به هر شکلی حساب تجاری کسب‌وکار به سازمان امور مالیاتی اعلام نشود، از روش‌های رفتار مالی حساب‌ها، اقدام به تفکیک حساب‌های تجاری از غیر تجاری می‌شود. این روش شناسایی به این گونه است که اگر تعداد واریز به حساب بالاتر از 100 مورد در ماه و میزان آن بالاتر 35 میلیون تومان باشد حساب به عنوان حساب تجاری شناسایی می‌شود و مشمول مالیات می‌شود. نکات مهمی که باید در این روش به آن توجه کنید این است که میزان تراکنش به تنهایی ملاک نیست و باید تعداد تراکنش مورد نظر وجود داشته باشد.
برای مثال امکان دارد به یک حسابی در طی یک ماه مبلغ 1 میلیارد تومان پول واریز شود ولی تعداد واریزی یا تراکنش کمتر از 100 باشد در این حالت اگر این حساب از قبل به عنوان حساب تجاری از سوی صاحب حساب به سازمان اموری مالیاتی اعلام نشود حساب تجاری تلقی نمی‌شود. البته احتمال زیادی وجود دارد که این اعداد و ارقام در مورد تعداد تراکنش و میزان تراکنش در طول زمان دستخوش تغییر شود و دنبال کردن موارد به روز در این حوزه بسیار مهم است.
مهم‌ترین ایراد و ابهام تفکیک حساب‌ها از طریق رفتار مالی این است که امکان دارد حساب‌هایی شرایط گفته شده را دارا باشند ولی تجاری نباشند یعنی حسابی در ماه بالاتر از 100 واریزی داشته و میزان این واریزی‌ها بالاتر از 35 میلیون باشد ولی به هر دلیلی تجاری نباشد. در این حالت سازمان امور مالیاتی به فرد صاحب حساب اطلاع رسانی کرده و با دریافت اطلاعات تکمیلی و مستندات لازم در مورد تجاری بودن این نوع حساب‌ها تصمیم گیری می‌کند.