در میان ابزار و عقود مالی اسلامی مانند جعاله، مضاربه، مساقات و… عقد دیگری به نام مرابحه وجود دارد، مرابحه قراردادی است که به‌موجب آن، بهای تمام شده دارایی‌ها و خدمات، توسط عرضه‌کننده به شخص متقاضی رسانده می‌شود، سپس به‌عنوان سود، به میزان یک درصد آن ارزش به مبلغ اضافه کرده، و با روش‌های بازپرداخت نقدی، اقساطی و… در سررسید‌های مشخص شده به شخص متقاضی واگذار می‌شود. به عبارتی دیگر، با این عقد اسلامی، می‌توان کالا را با بهای معلوم و مشخص به مشتری یا شخص متقاضی فروخت، درصورتی‌که تمام یا بخشی از بهای کالا به اقساط مختلف (چه مساوی چه غیرمساوی) در سررسید‌های معین دریافت شود. این سررسیدها می‌توانند یک الی چند سررسید باشند.
مرابحه ابزاری مهم برای حمایت از تأمین مالی جهت پاسخگویی به نیاز‌های خانوارها از جمله سبد کالا، اجناس مصرفی و لوازم‌خانگی است.
وام مرابحه
همان‌طور که می‌دانید از ابزار و عقود مالی اسلامی برای تأمین مالی استفاده می‌شود، تأمین مالی برای تولید و سرمایه در گردش در واحد‌های کشاورزی، معدنی و صنعتی است. از دیگر کاربرد‌های این عقد می‌توان به حمایت از بازار سرمایه و انتشار اوراق صکوک اشاره کرد. برای مثال از وام مرابحه می‌توان جهت پیشرفت در صنایع و شرکت‌های بزرگ و کوچک استفاده نمود، این وام حتی برای مقاصد شخصی نیز کمک بزرگی محسوب می‌شود.
به طور معمول، محور اصلی وام‌های عرضه شده از سوی بانک‌ها، نقدینگی است، اما در مرابحه محور اصلی کالا است و کاربرد اصلی آن در تجارت و کسب‌وکارها است. از کاربرد‌های خاص مرابحه می‌توان به ابزاری کمکی برای خرید زمین و یا مسکن اشاره نمود.
تفاوت وام مرابحه با فروش اقساطی چیست؟
در فروش اقساطی، بهای کالای خریداری شده به‌مرورزمان و اقساط مشخص پرداخت می‌شود. مسلماً هزینه پرداختی از روش قسطی نسبت به روش نقدی بیشتر است. اما در مرابحه عرضه‌کننده قیمت خرید کالا را به‌صورت کامل به شخص متقاضی اطلاع‌رسانی می‌کند و شما اطلاع دارید که بانک چرا و به چه میزان بر قیمت کالا مبلغ اضافه می‌گذارد. همچنین می‌توان از طریق عقد مرابحه خرید نقدی نیز انجام داد.
مدارک موردنیاز جهت استفاده از وام مرابحه
- تکمیل دقیق برگ درخواست وام مرابحه
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی برای اشخاص حقیقی و مدارک محرز کننده هویت اشخاص حقوقی
- مجوز فعالیت از مراجعه ذی‌صلاح مرتبط با صنعت یا کسب‌وکار
- مدارک دقیق آدرس محل فعالیت
- ارائه مدارک به‌عنوان وثیقه و ضمانت
ویژگی‌ها و مزایای عقد مرابحه
الف. دریافت تخفیف از عرضه‌کنندگان و یا تولیدکنندگان
ب. اعلام بهای تمام شده به متقاضی
ج. فراهم‌کردن امکان انتخاب خدمات و کالای موردنظر برای شخص متقاضی
د. تخفیف به شخص متقاضی درصورتی‌که بتواند زودتر از موعد تمام بدهی خودش را تسویه کند
ه. اقساط می‌توانند به میزان‌های مساوی یا نامساوی تقسیم شده و سررسید‌های مشخص داشته باشند
و. مبلغ هم بر اساس بهای تمام شده هم بر اساس سود بانکی محاسبه و اعلام می‌شود.
نحوه بازپرداخت وام مرابحه به چه صورت است؟
نحوه پرداخت و همچنین میزان سود بانکی این وام کاملاً به نوع قرارداد و بانکی که از آن وام دریافت شده است بستگی دارد. بسیاری از بانک‌ها میزان درصد سود وام مرابحه را بین ۱۵ الی ۲۰ درصد در نظر گرفته‌اند. هرچند برخی بانک‌های خصوصی این میزان را از ۲۰ درصد نیز بیشتر تعیین کرده‌اند، و در قبال آن ویژگی‌های دیگری نیز به وام مرابحه ارائه شده اضافه نموده‌اند. یکی از مشکلاتی که شخص متقاضی هنگام اخذ وام مرابحه ممکن است با آن روبرو شود، انتخاب از بین بانک‌های ارائه‌دهنده این وام است. در ادامه لیستی از مهم‌ترین بانک‌های ارائه‌دهنده وام مرابحه را آورده‌ایم که با استفاده از مشاورین متخصص می‌توانید انتخابی صحیح داشته باشید.
بانک‌هایی که وام مرابحه عرضه می‌کنند کدام‌اند؟
- بانک‌هایی از جمله:
- . بانک ملی ایران
- . ملت
- . سپه
- . تجارت
- . کشاورزی
- . صادرات
- . رفاه
- . انصار
- و…
لازم به ذکر است هر بانک شرایط خاصی را برای در اختیار گذاشتن این طرح‌ها مدنظر دارند. بهتر است پیش از استفاده از این نوع وام با شخص متخصصی مشورت کنید تا بهترین تصمیم را بگیرید.
حال که نگاهی به چیستی و ویژگی‌های وام مرابحه انداختیم، بهتر است به اوراق مرابحه نیز بپردازیم تا با آن بهتر و دقیق‌تر آشنا شوید
اوراق مرابحه چیست؟
اوراق مرابحه که با نام اوراق صکوک (و صکوک مرابحه) نیز شناخته شده است، یکی از ابزار‌های دیگر برای تأمین سرمایه با رعایت اصول و چارچوب اسلامی است.
برای این اوراق تعاریف متعددی وجود دارد، به‌طورکلی، اوراق مرابحه یکی از انواع اوراق بهادار است که اشخاصی که از آن استفاده می‌کنند به‌صورت مشاع، صاحب دارایی‌ای هستند، و تصاحب و تملک این دارایی بر اساس عقد مرابحه صورت‌گرفته است. لازم به ذکر است بازدهی این اوراق ثابت است. اوراق مرابحه در بازار ثانویه نیز قابل‌معامله هستند. شاید بهتر باشد برای درک بهتر آن نگاهی به ریشه کلمه صکوک داشته باشیم. صکوک جمع کلمه صک به معنای سندی برای بدهی مالی است. از این اوراق تحت عنوان اوراق‌قرضه در کشور‌های اسلامی از جمله ایران یاد می‌شود. از انواع مختلف این اوراق می‌توان به اوراق اصطناع، مشارکت، مضاربه… اشاره کرد.
انواع اوراق مرابحه یا همان صکوک مرابحه کدام‌اند؟
به‌منظور اینکه معاملات در چارچوب اسلامی صورت گیرد، در برخی دولت‌های اسلامی، اوراق مرابحه به‌عنوان اوراق‌قرضه به فروش می‌رسد. این کار به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد که در ادامه به انواع مرابحه اشاره شده است
۱. اوراق مرابحه تأمین مالی
همان‌طور که گفته شد، اوراق مرابحه برای تأمین مالی مورداستفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات دولت‌های اسلامی به‌اندازه کافی سرمایه جهت خرید آن چه نیازشان است ندارند، و در این راستا از اوراق مرابحه تأمین مالی استفاده می‌شود.
۲. اوراق مرابحه تأمین نقدینگی
در این روش اوراق به‌منظور تأمین مالی منتشر شده و به فروش می‌رسد. در این روش شرکت، به‌عنوان واسط منابع نقدی را با فروش به مردم دریافت کرده و آن را به سازمان دولتی مدنظر ارائه می‌دهد، و به این صورت صاحب بخشی از دارایی‌های سازمان یا شرکت می‌شود.
۳. اوراق مرابحه تأمین سرمایه شرکت‌های تجاری
در این روش شرکت متقاضی به‌عنوان تأمین‌کننده سرمایه فعالیت خود را آغاز کرده، اوراق مرابحه را به فروش رسانده و با نقدینگی حاصل شده برای خرید مایحتاج شرکت اقدام می‌کند. سپس این کالاها را با مبلغی اضافه‌تر به‌عنوان سود به سازمان‌های دیگر فروخته، و سازمان‌های دیگر باید در سررسید‌های مشخص شده مبالغی معین را واریز کنند. سپس این شرکت پس از کسر کارمزد خود سود حاصل را به دارندگان اوراق واریز کرده و با اصل سرمایه به‌جامانده تجارت خود را ادامه می‌دهد.
۴. اوراق مرابحه رهنی
برای مثال، مؤسسه مالی‌ای که مقداری تسهیلات را به شکل اقساط به سازمان‌های متقاضی ارائه می‌دهد و در آینده این سرمایه را با احتساب سود چه به‌صورت اقساطی چه به‌صورت نقدی دریافت می‌کند. این مؤسسه خواهان این است که مبلغ این تسهیلات را به‌صورت نقدی در اختیار داشته باشد. به همین منظور شرکتی واسط را اختیار یا تأسیس کرده و مبلغ موردنیاز خود را با انتشار اوراق مرابحه به‌صورت نقدی به دست می‌آورد. بعد تضمین می‌کند که در سررسید زمانی اقساط تعیین‌شده، مبالغ را از بدهکاران دریافت کند و از طریق همین شرکت واسطه به دست مردم برساند. نهایتاً این مؤسسه از مقداری از سود خود به‌منظور در اختیار داشتن وجه نقد چشم‌پوشی می‌کند.
سخن آخر
اوراق مرابحه یا “صکوک مرابحه” به اوراق بهاداری گفته می‌شود که برای جذب منابع مالی به‌صورت مرابحه بانکی صادر می‌شوند. در این نوع اوراق، سرمایه‌گذاران به‌عنوان مرابحه دهنده، مبلغی را به بانک قرض می‌دهند و در عوض به‌عنوان سود از درآمد حاصل از پروژه‌ای که بانک آن را برای استفاده از این منابع مالی استفاده می‌کند، بهره‌ای دریافت می‌کنند.
اوراق مرابحه معمولاً در بانک‌ها و مؤسسات مالی استفاده می‌شوند و باتوجه‌به شرایط بازار، نرخ سود آنها متغیر است. این نوع اوراق به دلیل پایین‌بودن ریسک نسبت به دیگر اوراق بهادار، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران دارد.